ΜΙΑ ΠΡΩΤΗ ΕΠΑΦΗ ΜΕ ΤΟ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟ (ΜΑΘΗΣΗΣ) ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ

     Στο αποψινό μάθημα θα ασχοληθούμε με το Σχεδιασμό για Όλους. Κατά τη διάρκεια της μελέτης που έκανα αυτή τη βδομάδα, έμαθα ότι ο Σχεδιασμός για Όλους (Universal Design) αποτελεί ένα θεωρητικό πλαίσιο το οποίο χρησιμοποιείται σε ένα αριθμό πεδίων, παραδείγματος χάριν στην αρχιτεκτονική, για το σχεδιασμό και την παραγωγή προϊόντων και υπηρεσιών που να μπορούν να χρησιμοποιηθούν από όλους τους χρήστες, ανεξαρτήτως διαφορετικότητας. Ο Αμερικανός αρχιτέκτονας Ron Mace, ο οποίος εισήγαγε αρχικά αυτό το θεωρητικό πλαίσιο, όρισε τον Σχεδιασμό για Όλους ως «την ανάπτυξη όλων των προϊόντων και περιβαλλόντων, ώστε να μπορούν να χρησιμοποιηθούν στο μέγιστο δυνατό βαθμό από άτομα όλων των ηλικιών και ικανοτήτων» (Mace, Hardie & Plaice, στη Seelman, 2001, σ. 664). Το Κέντρο για το Σχεδιασμό για Όλους του North Carolina State University ορίζει το Σχεδιασμό για Όλους ως «το σχεδιασμό προϊόντων και περιβαλλόντων που να μπορούν να χρησιμοποιηθούν από όλα τα άτομα, στο μέγιστο δυνατό βαθμό, χωρίς την ανάγκη προσαρμογής ή εξειδικευμένου σχεδιασμού» (στους Morra & Reynolds, 2010, σ.43). Η φιλοσοφία πίσω από το Σχεδιασμό για Όλους αφορά στο γεγονός ότι, εφόσον δημιουργηθεί εξ αρχής κάτι, π.χ. μια ράμπα, η οποία να μπορεί να χρησιμοποιηθεί από άτομα με διαφορετικότητα, π.χ. από άτομα που χρησιμοποιούν αναπηρικό τροχοκάθισμα, είναι βέβαιο ότι αυτό το προϊόν/περιβάλλον μπορεί να χρησιμοποιηθεί από πολλούς άλλους χρήστες (π.χ. η ράμπα χρησιμοποιείται και από πεζούς, ποδηλάτες κ.λπ.). Αυτή η βασική φιλοσοφία πίσω από τη χρησιμότητα του Σχεδιασμού για Όλους συνοψίζεται και στην πιο κάτω γελοιογραφία:

     Η χρήση του Σχεδιασμού για Όλους ειδικά σε εκπαιδευτικά πλαίσια ονομάστηκε Σχεδιασμός Μάθησης για Όλους, και χρησιμοποιείται για να ενισχύσει τον τομέα της εκπαίδευσης. Βασική φιλοσοφία του Σχεδιασμού Μάθησης για Όλους είναι η παραγωγή ευέλικτων μαθησιακών περιβαλλόντων, τα οποία μειώνουν τα εμπόδια στη μάθηση και υποστηρίζουν τις ανάγκες όλων των μαθητων/τριών. Σημαντικό είναι ότι για την ενίσχυση ενός τέτοιου περιβάλλοντος μάθησης τονίζεται συχνά από τη διεθνή βιβλιογραφία η χρήση της Τεχνολογίας (Morra & Reynolds, 2010). Τα άκαμπτα και μονολιθικά εκπαιδευτικά συστήματα, που δεν λαμβάνουν υπόψη τη διαφορετικότητα ή/και το Σχεδιασμό Μάθησης για Όλους, δεν συνάδουν με τις αρχές της Ενιαίας Εκπαίδευσης, όπως παριστάνεται πολύ εύστοχα από την πιο κάτω γελοιογραφία:

     Είναι βέβαια αναγκαίο να τονιστεί ότι, σε αντίθεση με το παράδειγμα που δόθηκε προηγουμένως, όπου πολύ πιθανόν μια ράμπα αναπήρων να είναι χρήσιμη και χρησιμοποιήσιμη και από άτομα χωρίς αναπηρίες, κάτι τέτοιο δεν μπορεί να γενικευθεί άκριτα, όσον αφορά σε μαθησιακά περιβάλλοντα. Με άλλα λόγια, είναι σημαντικό να αξιολογούνται σε κάθε περίπτωση οι ατομικές δυνατότητες, ανάγκες και ιδιαιτερότητες του/της κάθε μαθητή/τριας, ώστε αυτός/ή να μπορεί να αποδώσει μαθησιακά στο μέγιστο δυνατό βαθμό, και όπου είναι δυνατόν σε ένα περιβάλλον συνύπαρξης με τους/τις συμμαθητές/τριες του/της. Ένα προϊόν που είναι χρήσιμο για ένα παιδί, δεν σημαίνει κατ’ ανάγκην ότι θα είναι χρήσιμο για όλα τα παιδιά, αν και δεν αποκλείεται να υπάρχουν όμοια στοιχεία σε διαφορετικούς/ες μαθητές/τριες. Ως εκ τούτου, θα έλεγα ότι προκύπτουν δύο βασικά στοιχεία τα οποία πρέπει οι εκπαιδευτικοί και άλλοι ιθύνοντες σε εκπαιδευτικά ζητήματα να λαμβάνουν σοβαρά υπόψη κατά την υλοποίηση του Σχεδιασμού Μάθησης για Όλους. Πρώτον, ότι ο Σχεδιασμός Μάθησης για Όλους αφορά όλα ανεξαρτήτως τα παιδιά, και με αυτή την έννοια είναι ένα καινοτόμο πλαίσιο, το οποίο στηρίζεται στο ανθρώπινο δικαίωμα κάθε παιδιού να συμμετέχει στη μάθηση, κάτι που είναι άλλωστε μια βασική αρχή της Ενιαίας Εκπαίδευσης. Δεύτερο, και εξίσου σημαντικό, είναι ότι οι ανάγκες του κάθε παιδιού οφείλουν κάθε φορά να εξετάζονται ατομικά, όχι μέσα από το φακό του Ιατρικού Μοντέλου, ούτε με στόχο τη διάγνωση, αλλά ως μια προσπάθεια ανάπτυξης εκπαιδευτικών περιβαλλόντων που να είναι χρήσιμα για όλα τα παιδιά και για το κάθε ένα ξεχωριστά. Κάτι τέτοιο βέβαια προϋποθέτει μεγάλη προσπάθεια, ειλικρινή αφοσίωση και συνεχή επιμόρφωση από εμάς τους εκπαιδευτικούς. Νομίζω ότι με αυτή την έννοια και προς αυτή την κατεύθυνση θα μας φανεί χρήσιμο το μάθημα ΕΠΑ544.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Morra, T. & Reynolds, J. (2010) Universal design for Learning: Application for Technology-Enhanced Learning. The Journal of the Virginia Community Colleges, pp.43-51.

Seelman, K. D. (2001) Science and Technology Policy: Is Disability a Missing Factor? In Albrecht, G.L., Seelman, K.D. & Bury, M. (Eds) Handbook of Disability Studies. Thousand Oaks: Sage.